Leki, związki pochodzenia mineralnego, roślinnego, zwierzęcego lub też otrzymane na drodze syntezy chemicznej, stosowane w leczeniu i profilaktyce chorób oraz w diagnostyce człowieka lub zwierząt
Dużą grupę stanowią leki pochodzenia roślinnego. Należą do nich np.: alkaloidy, glikozydy, saponiny, garbniki oraz przetwory galenowe, czyli: napary, odwary, nalewki i inne.
Lekami pochodzenia zwierzęcego są np.: preparaty hormonalne ( insulina, ACTH, STH), wyciągi tkankowe ( heparyna), surowice, enzymy (trypsyna, pepsyna).
Obecnie najliczniejszą grupę stanowią leki otrzymywane syntetycznie lub półsyntetycznie (wywodzą się z produktów roślinnych lub zwierzęcych), przykładem mogą być np. antybiotyki.
W skład każdego leku wchodzą: substancja czynna, czyli związek chemiczny oddziałujący leczniczo na organizm oraz substancje pomocnicze. Substancje pomocnicze decydują o wchłanianiu leku, długości jego działania, chronią go przed światłem, powietrzem lub też spełniają inne, dodatkowe funkcje. Substancja czynna stanowi często małą część leku (tabletki, drażetki etc.).
Tabletki - stanowią obecnie najczęściej stosowaną postać leków, w jakiej podawane są sproszkowane środki lecznicze. Przygotowywane są z reguły fabrycznie przez sprasowanie składników i nadanie im kształtu okrągłych, kwadratowych, wielokątnych lub owalnych płytek dwuwypukłych lub płaskich o masie od 0,1 do 1,2 g. Na powierzchni tabletki mogą być wytłoczone rowki ułatwiające jej podział lub znaki umożliwiające jej rozpoznanie (tabletki kodowane).
Tabletki mogą zawierać jeden lub kilka środków leczniczych, o działaniu ogólnym lub miejscowym. Obecnie są używane w lecznictwie następujące rodzaje tabletek:
do stosowania doustnego
do stosowania dopochwowego
do implantacji - przeznaczone do wszczepienia pod skórę,
do przyrządzania roztworów do użytku zewnętrznego
do przyrządzania określonych ilości płynu iniekcyjnego ex tempore
Czopki - to postać leków do podawania doodbytniczego, dopochwowego lub docewkowego o podłożach łatwo topliwych w temperaturze ciała. Czopki mają kształt cylindryczny lub stożkowy i ciężar 1-4 g. Pod postacią czopków mogą być stosowane leki działające ogólnie i miejscowo. Leki działające ogólnie podane w czopkach działają szybciej i nieco silniej niż po podaniu doustnym.
Krople - są to stężone roztwory środków leczniczych (związków chemicznych, wyciągów roślinnych), które dawkuje się kroplami. Krople mogą być podawane doustnie oraz stosowane zewnętrznie, np.: do oka, nosa i ucha.
Maści, pasty, kremy - są to półstałe mieszaniny swoiste, mięknące w temperaturze ciała ludzkiego i dające się łatwo rozsmarować na skórze. Zależnie od zawartego w mieszaninie środka leczniczego i odpowiednio dobranego podłoża, mogą działać: tylko na powierzchnię skóry, tzw. maści pokrywające (epidermalne), na głębiej leżące warstwy skóry, tzw. maści endodermalne, powodujące przekrwienie oraz maści diadermalne, które zawierają środki lecznicze wchłaniające się przez błony śluzowe i skórę.
Kosmetyk (gr. kosmetikós ‘sprawny w zdobieniu’) środek do poprawiania lub zachowywania urody ciała, gł. twarzy, np. szminka, krem, mleczko, balsam.
Kosmetyczne rośliny wykorzystywane są do upiększania i pielęgnacji ciała ludzkiego. Stosowane są bezpośrednio lub wykorzystywane do produkcji mydeł, kremów, pudrów, lotionów, mleczek i maseczek kosmetycznych, a także jako dodatek do kąpieli w postaci naparów i odwarów z ziół lub jako składnik soli i płynów do kąpieli, ponadto w środkach do pielęgnacji jamy ustnej, np. mięta pieprzowa (mentol), macierzanka zwyczajna (tymol) oraz olejek goździkowy (z goździkowca korzennego) i olejek eukaliptusowy.
Rośliny kosmetyczne są także ważnym składnikiem zapachowym perfum. Wiele roślin stosowano w celach kosmetycznych od najdawniejszych czasów, np. rumianek, podbiał, płatki róż. Substancjami czynnymi roślin kosmetycznych są węglowodany (śluzy, gumy, skrobia itp.), kwasy organiczne (kwas winny, jabłkowy, cytrynowy i in.), tłuszcze (olej lniany, oliwa, olej sezamowy, masło kakaowe i inne), glikozydy (saponiny), olejki eteryczne, balsamy i żywice, garbniki, barwniki.